quinta-feira, 8 de setembro de 2022

SUGESTÃO DE PRONOMES PLURAIS ALTERNATIVOS


 Ando treinando minha fala na língua Kariri e notei que eu momentos de fala rápida em palavras que terminam com a, a partícula plural *a* praticamente desaparece e se funde à vogal anterior, isso pode levar a confusões no futuro se a pessoa não desacelerar a fala, coisa que irá impedir uma fala fluída e realmente nativa das línguas Kariri. Os pronomes que irei propor não servem para substituir os pronomes já estabelecidos, mas sim para auxiliar em momentos como esse que uma confusão pode ocorrer na fala, começando com o primeiro pronome que segue esse padrão, o pronome da segunda pessoa plural:


Sua estrutura original é


Proto-Kariri: *ə-X a, ə j-X a, ə dz-X a (ou ə-X-a, əj-X-a e ədz-X-a na ortografia do Kipeá)


O pronome alternativo que sugiro é 


Dz.: lâ- / Kp.: rae- / Sb.: lö- / Km.: la- 


Este pronome surge a partir da fusão entre lo/ro/lo/lo "todos" + Dz.: â- / Kp.: ae- / Sb.: ö- / Km.: a- "pronome de segunda pessoa", inspirado pelo inglês *you all*, por que essa palavra é uma fusão entre dois morfemas distintos, é totalmente possível usá-los separadamente, então você pode dizer:


Dz.: lâha / Kp.: raesa / Sb.: lösa / Km.: lasa "vós nasceis"

ou

Dz.: lo âha / Kp.: ro aesa / Sb.: lo ösa / lo asa "vós nasceis"


Ambos estão corretos.


 Indo para o último pronome que usa esse sistema, o pronome da terceira pessoa plural:


Proto-Kariri: *s-X a, *i-X a, si-X-a e*su X a (s-X-a, i-X-a, si-X-a e su-X-a na ortografia do Kipeá)


 O pronome alternativo para esse é uma construção bem óbvia, é uma fusão do pronome h-/s-/s-/s- "pronome de terceira pessoa" + partícula plural *a*, portanto ha-/sa-/sa-/sa-. Neste caso, este pronome alternativo poderá auxiliar na diferenciação entre a pluralização do pronome versus a pluralização do substantivo, veja o seguinte exemplo:


1) Dz.: ibate a / Kp.: sibatea / Sb.: sipatte a ~ singpatte a / Km.: sipatte a ~ singpatte a 


 Esta palavra conjugada pode ser tanto "moradia deles/delas', com a partícula *a* sendo parte do pronome como pode ser também "moradias dele/dela", com a partícula *a* se referindo ao substantivo, para evitar essa confusão, o pronome alternativo pode ser utilizado em qualquer declinação para especificamente se referir ao plural do pronome, fiz assim para não complicar seu uso que é específico para quebrar esse tipo de problema, portanto:


2) Dz.: habate / Kp.: sabate / Sb.: sapatte / Km.: sapatte


Ex.:

Dz.: habate / Kp.: sabate / Sb.: sapatte / Km.: sapatte "moradia DELES/DELAS"

Dz.: ibate a / Kp.: sibatea / Sb.: sipatte a ~ singpatte a / Km.: sipatte a ~ singpatte a "MORADIAS dele/dela e moradia DELES/DELAS"


 Com isso, a palavra *moradia* conjugada na terceira pessoa do plural pode ser distinguida do substantivo *moradia* no plural facilmente. Como mencionei antes, esses pronomes tem o propósito de coexistir com seus equivalentes originais e não substituí-los, portanto o uso dele deve ficar em variação livre, resumo agora nessa seguinte tabela todos os pronomes que já existiam ao lado de seus novos sinônimos:


PRONOMES


1ª pessoa do singular:

Dz.: gi-, giy-, giz-, gizu-, zu- 

Kp.: gi-, giy-, gidz-, dzu- 

Sb.: gi-, gi y-, gi z-, gi zu, zu 

Km.: gi-, gi y-, gi z-, gi zu, zu 


2ª pessoa do singular:

Dz.: â-, âñ-, âmz- 

Kp.: ae-, aey-, aedz-

Sb.: ö-, ö y-, ö z- 

Km.: a-, a y-, a z-


3ª pessoa do singular:

Dz.: i-, h-, hi- (hipotético) 

Kp.: i-, s-, si- 

Sb.: i-, s-, si-, sing- 

Km.: i-, s-, si-, sing-


3ª pessoa correferencial:

Dz.: d-, di-, du- 

Kp.: d-, di-, du 

Sb.: t-, ti-, tu- 

Km.: t-, ti-, tu-


1ª pessoa do plural exclusiva:

Dz.: gi- -de, gizu- -de, zu- -de 

Kp.: gi- -de, dzu- -de 

Sb.: gi-  -te, gi zu -te, zu -te

Km.: gi- -te, gi zu -te, zu -te


1ª pessoa do plural inclusiva:

Dz.: k-, ku- 

Kp.: k-, ku- 

Sb.: kk-, kku- 

Km.: kk-, kku-


2ª pessoa do plural:

Dz.: â- a, âñ- a, âmz- a, lo â-, lo âñ-, lo âmz-, lâ-, lâñ-, lâmz-

Kp.: ae- -a, aey- -a, aedz- -a, ro ae-, ro aey-, ro aedz-, rae-, raey-, raedz- 

Sb.: ö- a, ö y- a, ö z- a, lo ö-, lo ö y-, lo ö z-, lö-, lö y-, lö z-

Km.: a- a, a y- a, a z- a, lo a-, lo a y-, lo a z-, la-, la y-, la z-


3ª pessoa do plural:

Dz.: i- a, h- a, hi- a (hipotético), ha-, hañ-, haz-

Kp.: i- -a, s- -a, si- -a, sa-, sa, say-, sadz-

Sb.: i- a, s- a, si- a, sing- a, sa-, sa y, sa z- 

Km.: i- a, s- a, si- a, sing- a, sa-, sa y-, sa z-



Autor da matéria: Ari Loussant


Nenhum comentário: